Porozmawiajmy o finansach... Jak skutecznie edukować i wspierać zdrowie finansowe Polaków?
Edukacja ekonomiczna stanowi fundament dobrobytu narodowego i osobistego - słowa Władysława Grabskiego sprzed stu lat to nie powrót do historii, ale wciąż aktualna wskazówka. To właśnie wiedza finansowa pozwala nam zrozumieć mechanizmy rządzące gospodarką i rynkiem finansów oraz wpływa na nasze codzienne życie. W konsekwencji wzmocnienie pozycji jednostek w zakresie zarządzania finansami promuje budowanie dobrobytu na poziomie całego kraju, wspierając wzrost gospodarczy.
W dzisiejszych czasach nasza odporność finansowa jest wystawiana na próbę jak nigdy wcześniej. Globalne wydarzenia o ogromnym znaczeniu pojawiają się jedno po drugim, a ich tempo zaskakuje. W takich zmiennych realiach coraz bardziej doceniamy, jak ważne jest bezpieczeństwo finansowe. Planowanie osobistego budżetu, budowanie oszczędności długoterminowych, a także decyzje zakupowe wymagają wiedzy na temat świata finansów. Jest dziś ona tak samo ważna jak inne umiejętności życiowe. Rosnące znaczenie edukacji finansowej jest związane nie tylko z wyzwaniami, jakie postawiła przed nami pandemia czy kryzys gospodarczy, ale wynika ze zjawisk takich jak postępująca cyfryzacja świata finansów.
Tymczasem na świecie tylko 1 na 3 dorosłych na świecie posiada wiedzę finansową. W efekcie coraz częściej nie jesteśmy przygotowani, by świadomie podejmować decyzje dotyczące finansów osobistych, a także odpowiedzialnie korzystać z produktów finansowych w taki sposób, by zadbać o swój dobrostan i bezpieczeństwo finansowe.
Także Polacy zwracają uwagę na konieczność pogłębienia wiedzy o finansach. W badaniu “Zdrowie Finansowe Polaków” WIB i EFPA Polska, którego PFR TFI było partnerem, aż 72 proc. ankietowanych wskazało tę potrzebę zwiększenia swojej wiedzy i / lub umiejętności finansowych.
Aby zadbać o zdrowie finansowe Polaków, musimy dotrzeć do nich z odpowiednią komunikacją. O tym, czego potrzebują i oczekują Polacy w zakresie wiedzy finansowej rozmawialiśmy podczas webinaru “Zdrowie Finansowe Polaków”, który został zrealizowany w ramach programu Analityczno-Badawczego WIB. Temat personalizacji komunikacji finansowej w kontekście budowania odporności finansowej podjął członek zarządu PFR TFI, Tomasz Orlik.
Wyzwanie: oszczędzanie
Długoterminowe oszczędzanie i inwestowanie nie są naszą mocną stroną jako społeczeństwa. Z jednej strony po prostu oszczędzamy mniej niż Europejczycy. Stopa oszczędności gospodarstw domowych w Polsce wyniosła na koniec 2023 r. 2,5 proc., podczas gdy średnia dla krajów UE wynosi 12,1 proc. Mniej od Polaków oszczędzają Rumuni (-6,8proc.) i Grecy (-1,9 proc). Z drugiej strony - jeśli już oszczędzamy, to robimy to w sposób nieefektywny, wybierając narzędzia, które nie są do tego przeznaczone, czyli najczęściej rachunki bieżące lub gotówkę. Jak potwierdzają dane z “Comiesięcznego zestawienia informacji o oszczędnościach Polaków (grudzień 2024)” Biura Analiz PFR w II kwartale 2024 r. depozyty bieżące stanowiły największą pozycję w strukturze aktywów finansowych gospodarstw domowych (28,3% aktywów). Na drugim miejscu znalazły się pozostałe depozyty z udziałem 12,5% w aktywach ogółem. Trzeci wynik w zestawieniu należał do gotówki, która odpowiadała za 11,8% aktywów finansowych. Te trzy pozycje odpowiadały za 52,6% aktywów finansowych gospodarstw domowych. W efekcie nasze oszczędności nie pracują.
Z kim i jak rozmawiać o finansach?
Efektywna komunikacja w sektorze finansowym od zawsze stanowiła kluczowy czynnik dla budowania trwałych relacji z klientami. Nasze podejście do finansów zdecydowanie różni się pomiędzy poszczególnymi pokoleniami. Podstawą jest rozpoznanie zróżnicowanych potrzeb i cech charakterystycznych pokoleń, z których każde ma inne preferencje komunikacyjne i edukacyjne, które warto poznać, by skutecznie do nich dotrzeć. Starsi wolą osobisty kontakt i tradycyjne narzędzia, natomiast młodsi oczekują błyskawicznej komunikacji online i mobilnych rozwiązań.
Pokolenie Z i Alfa preferują krótkie, dynamiczne i angażujące treści wizualne, dostępne na urządzeniach mobilnych. Krótkie filmy na platformach społecznościowych, interaktywne quizy, gry edukacyjne i chatboty AI to skuteczne narzędzia dotarcia do tej grupy. Liczy się szybkość i wygoda!
Millenialsi również cenią dostępność online, ale są bardziej otwarci na dłuższe formaty, takie jak webinary, podcasty czy artykuły blogowe. Chcą być dobrze poinformowani i podejmują decyzje z rozwagą.
Pokolenia X i Baby Boomers preferują tradycyjne formy komunikacji i bardzo cenią sobie spotkania osobiste. W ich przypadku kluczowe jest budowanie zaufania i dbałość o bezpieczeństwo, w tym edukacja w zakresie cyberbezpieczeństwa i programy przeciwdziałające oszustwom finansowym.
Zrozumienie tych różnic to klucz do budowania wiedzy w każdej w grup wiekowych. Co więcej, budowanie świadomości finansowej warto zacząć jak najwcześniej - tak by dotrzeć także do najmłodszych.
Pieniądze to nie tabu
Co trzeci nastolatek nie rozmawia z rodzicami o pieniądzach, co ma wpływ na ich zachowania w świecie finansów - wynika z badania „Junior w świecie nowoczesnych usług finansowych”. Nastolatkowie, w których domach rozmawia się o finansach, częściej korzystają z produktów finansowych, aplikacji do zarządzania finansami, ale też myślą o swojej inwestycyjnej przyszłości - wyjaśniają autorzy. Wczesne wprowadzenie tematów związanych z finansami może pomóc dzieciom i młodzieży lepiej zrozumieć wartość pieniądza, znaczenie oszczędzania oraz umiejętność planowania wydatków. Podobnych wniosków dostarcza badanie przeprowadzone w ubiegłym roku w Wielkiej Brytanii, w których ponad jedna piąta osób w wieku 16-21 lat przyznała, że nigdy nie rozmawiała o pieniądzach z rodzicami lub opiekunami, wskazując jednocześnie, że wpłynęło to negatywnie na ich pewność siebie przy podejmowaniu decyzji finansowych. Mniej niż połowa stwierdziła, że ich rodzice otwarcie rozmawiali z nimi o finansach, gdy dorastali, a zdecydowana większość stwierdziła, że byliby bardziej pewni siebie w podejmowaniu decyzji finansowych, gdyby częściej rozmawiano o pieniądzach w domu. W efekcie prawie połowa (48 proc.) respondentów w wieku 16-21 lat przyznała, że brakuje im wiedzy, jeśli chodzi o oszczędzanie.
Inicjatywy takie jak Świat Pieniądza, którą prowadzi Fundacja PFR, pokazują, że nigdy nie jest zbyt wcześnie, by rozmawiać o finansach, wbrew powszechnie panującemu stereotypowi, że dżentelmeni o pieniądzach nie rozmawiają.
Skuteczna komunikacja finansowa to proces dynamiczny
Zwiększenie kompetencji klientów w korzystaniu z zaawansowanych produktów finansowych to złożony proces, który wymaga holistycznego podejścia.
Rynek wymaga od naszego sektora elastyczności, otwartości na nowe technologie oraz zrozumienia potrzeb różnych grup społecznych. Choć oczekiwania są bardzo różne, warto wykorzystać chęć rozwijania wiedzy finansowej. To idealny sposób, by budować z klientami bardziej trwałe relacje oparte na wiedzy i zaufaniu. W ten sposób zwiększamy lojalność klientów, a także eliminujemy bariery, które utrudniają efektywne oszczędzanie i inwestowanie długoterminowe.