Maroko – brama do Afryki

Gdyby spróbować w kilku słowach scharakteryzować to afrykańskie królestwo, na pierwszy plan zdecydowanie wysuwa się jego strategiczne położenie dla szlaków żeglugowych Morza Śródziemnego i Cieśniny Gibraltarskiej. Ale to nie wszystko, bo Maroko cieszy się też stabilnością polityczną i gospodarczą co na tle innych państw kontynentu jest wyjątkowym atutem. Co więcej, dzięki silnym powiązaniom handlowym z rynkami Europy i Afryki, jest atrakcyjną propozycją dla firm, które rozważają przeniesienie swoich zakładów produkcyjnych i centrów usług bliżej kraju macierzystego lub rynków docelowych.

Dobre perspektywy

W pierwszym kwartale 2024 r. Maroko przyciągnęło około 580 mln dolarów bezpośrednich inwestycji zagranicznych, co oznacza wzrost o przeszło 56 proc. w porównaniu z tym samym okresem rok wcześniej. Według marokańskiego Office des Change , który jako instytucja administracji publicznej publikuje dane dotyczące handlu zagranicznego, trend wzrostowy ma się utrzymać w kolejnych miesiącach, co będzie wynikiem licznych umów inwestycyjnych ogłoszonych w ostatnim czasie .

Maroko intensywnie pracowało na swoją obecną pozycję w inwestycjach międzynarodowych. Osiągnięcia gospodarcze tego kraju w ostatnich latach były w głównej mierze wynikiem realizowanych reform i strategii sektorowych (turystyka, przemysł, rolnictwo, rzemiosło) mających na celu wzmocnienie ram makroekonomicznych, zwiększenie konkurencyjności gospodarki, zdywersyfikowanie źródeł wzrostu gospodarczego, tworzenie nowych miejsc pracy i rozszerzenie marokańskiej oferty eksportowej .

Co istotne, z punktu widzenia inwestorów zagranicznych, marokańskie władze są skoncentrowane na przyciąganiu BIZ. Po pozytywnych wynikach Planu Akceleracji Przemysłowej na lata 2014-2020 - szeroko zakrojonego projektu modernizacji gospodarczej, który miał na celu przyciągnięcie większej liczby inwestorów zagranicznych - rząd uruchomił drugą fazę programu na lata 2021-2025, koncentrując się głównie na konsolidacji osiągnięć pierwszej fazy (w ramach której m.in. stworzono 54 systemy przemysłowe we współpracy z 32 stowarzyszeniami zawodowymi i uniwersytetami w różnych sektorach) i ich rozszerzeniu poprzez integrację małych i średnich przedsiębiorstw oraz umieszczenie przemysłu w centrum przemian technologicznych .

Inwestorzy ze Wschodu i z Zachodu…

Przez wiele lat to Francja była numerem jeden na liście głównych inwestorów w Maroku, ale w 2022 r. zdetronizowały ją Stany Zjednoczone. Jak pisze Bloomberg, z 37 milionami ludzi i gospodarką wielkości Missisipi, Maroko znajduje się na liście krajów uznawanych za „głównych sojuszników USA spoza NATO” . Jako kierunek swoich inwestycji zagranicznych Maroko wybierają też firmy ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Niderlandów, Luksemburga, Irlandii czy Niemiec. W 2022 r. do pierwszej 10 top inwestorów w Maroku dołączyły też Chiny , które lokują tu swoje inwestycje w sektorach produkcyjnych – w szczególności w łańcuchu dostaw pojazdów elektrycznych .

Nie bez powodu Maroko znalazło się na liście najbardziej atrakcyjnych kierunków dla chińskich inwestorów zagranicznych według Economist Intelligence Unit. W ubiegłym roku kraj znalazł się na 33. pozycji, wśród 80 przebadanych krajów. Oznacza to znaczny skok - aż o 27 miejsc w rankingu w czasie ostatniej dekady – w 2013 r. kraj plasował się dopiero na 60. miejscu w rankingu EIU .

Oczywiście, atuty tego kraju dostrzegają nie tylko inwestorzy z Kraju Środka. Nie mamy jeszcze pełnych danych UNCTAD za rok 2023., ale według ubiegłorocznego raportu „World Investment Report”, przepływy BIZ do Maroka odnotowały w 2022 r. spadek, jednak zapowiedziane inwestycje greenfield w tym kraju wzrosły czterokrotnie, do 15 mld dolarów. Wśród ogłoszonych inwestycji szczególną uwagę przyciąga projekt francuskiego koncernu TotalEnergies , który poprzez spółkę zależną Total Eren zamierza zbudować zakład produkcji wodoru i zielonego amoniaku – wartość tej inwestycji ma przekroczyć 10 mld dolarów.

Kluczowa jest stabilność

Wśród powodów, dla których warto inwestować w Maroku, wymienia się stosunkowo niskie koszty pracy, strategiczne położenie między Europą a Afryką Subsaharyjską, dobrą infrastrukturę oraz stabilność waluty i ram politycznych kraju. Z drugiej strony Maroko nadal charakteryzuje się znacznymi dysproporcjami społecznymi i regionalnymi.

Inwestycje zagraniczne, które są lokowane w Maroku koncentrują się na energii odnawialnej, chemii i turystyce.Ich napływ jest świadectwem stabilności politycznej i gospodarczej kraju, strategicznego położenia geograficznego, wykwalifikowanej i taniej siły roboczej, ale także zachęt podatkowych i celnych oferowanych inwestorom zagranicznym przez marokański rząd.

Nie zapominajmy o surowcach

Polski Instytut Ekonomiczny (PIE) w raporcie pt. „Afrykańskie surowce krytyczne i bezpieczeństwo ekonomiczne Unii Europejskiej” wskazuje, że właśnie w Afryce są pozyskiwane 24 spośród 34 surowców krytycznych – kluczowych z powodu znaczenia dla unijnej gospodarki i ryzyka wystąpienia braku dostaw. Znajduje się tam prawie 1/3 światowych rezerw metali, w tym 59% złóż platynowców, 75% kobaltu, 68% manganu, 67% fosforytów, 59% grafitu oraz duże, choć nieoznaczone złoża litu .

W przypadku Maroka do liczących się zasobów naturalnych należy zaliczyć fosforyty, baryt, fluoryt, sól, bentonit, cynk, ołów, miedź, mangan oraz żelazo. Maroko jest trzecim światowym producentem i pierwszym eksporterem fosforytów. Ocenia się, że marokańskie zasoby tego surowca stanowią 60% rezerw światowych .

W układance globalnego łańcucha wartości

Warto zwrócić uwagę, że w ubiegłym roku Bloomberg zaliczył Maroko (obok Polski, Wietnamu, Meksyku i Indonezji) do grupy pięciu krajów, które mogą i powinny odegrać kluczową rolę w normalizacji i rozwoju wymiany handlowej między USA i Chinami oraz Europą a Chinami i innymi wschodzącymi gospodarkami azjatyckimi. Niekiedy bywa określane wręcz oazą globalizacji – a to ze względu na fakt, że Maroko prowadzi politykę otwartych drzwi dla inwestorów zagranicznych . Według Bloomberga, Maroko, które posiada znaczne światowe rezerwy fosforanów, odegra też kluczową rolę w transformacji światowego przemysłu motoryzacyjnego, stając się głównym uczestnikiem produkcji akumulatorów litowo-żelazowo-fosforanowych (LFP) do pojazdów elektrycznych (EV). .

Wystarczy rzut oka na mapę i już wiadomo, że decydujące w przypadku Maroka było strategiczne dla międzynarodowej gospodarki, przemysłu i handlu położenie. Od czasu pandemii Covid-19 widzimy wyraźny trend nearshoringu w bezpośrednich inwestycjach zagranicznych. Inwestycje typu greenfield w obiekty położone w pobliżu Europy Zachodniej znajdują się na trajektorii wzrostowej, o czym bardziej szczegółowo pisaliśmy m.in. w naszym raporcie „Kierunek: Wschód. Aktualne trendy i atrakcyjne kierunki ekspansji zagranicznej w obliczu zawirowań geopolitycznych”, który opracowaliśmy PFR TFI wspólnie z PwC Polska we współpracy z KUKE. Trend ten potwierdzają dane fDi Markets, zgodnie z którymi w latach 2022-2023 zagraniczne firmy przeznaczyły ponad 82 mld USD na projekty produkcyjne w 15 lokalizacjach nearshoringowych w Europie Środkowo-Wschodniej (CEE) i Afryce Północnej. Był to najwyższy dwuletni wynik w historii i oznacza wzrost o 62% w porównaniu z przedpandemicznymi latami 2018-2019. Maroko było jednym z 15 lokalizacji nearshoringowych, które odnotowały największy wzrost .

Dlatego myślę, że czas na to, żeby polskie firmy spojrzały na ten afrykański kraj o wysokich ambicjach także jako na miejsce lokowania swoich inwestycji kapitałowych. Zwłaszcza że, niekiedy wręcz wskazuje się na pewne podobieństwa między naszymi krajami, nazywając Maroko, choć może nieco na wyrost, „afrykańską Polską” .

W 2022 r. eksport z Polski do Maroka osiągnął wartość 654 mln euro. Od lat sprzedaż towarów z naszego kraju rośnie, przy czym dynamika wzrostu była wyższa w ciągu ostatnich trzech lat. W 2020 r. eksport do Maroka wyniósł 385 mln euro, a w 2021 r. – 544 mln euro. Warto odnotować, że podobnie jak w przypadku eksportu wartość importu systematycznie rośnie. W 2022 r. osiągnął on wartość 972 mln euro. Rok wcześniej wyniósł 543 mln euro, a w 2021 r. – 737 mln euro. Do Maroka eksportujemy przede wszystkim maszyny i urządzenia mechaniczne, urządzenia elektryczne, pojazdy, samoloty, statki oraz produkty pochodzenia roślinnego. Natomiast do Polski sprowadzamy artykuły włókiennicze, środki transportu i produkty mineralne.

Największą polską inwestycją w tym kraju było zrealizowane 2022 r. przez spółkę Polmlek przejęcie 100% udziałów w firmie Safilait z Maroka oraz jej spółce zależnej Tarmast (farmie nastawionej na produkcję mleka), która działa od 2006 r. i zajmuje trzecią pozycję na marokańskim rynku mleczarskim.

W ostatnim czasie jednak coraz więcej polskich firm uważnie przygląda się tej destynacji. Jesienią ubiegłego roku w Casablance odbyło się spotkanie z udziałem polskiej ambasady w Rabacie, podczas którego m.in. polskie firmy – m.in. Green Capital SA oraz TF Kable mówiły o swoim zainteresowaniu inwestycjami oraz współpracą handlową z marokańskimi partnerami .

Obserwujemy zwiększone zainteresowanie Maroko także ze strony firm, współpracujących z Funduszem Ekspansji Zagranicznej, co już niedługo może przełożyć się na pierwsze wspólne projekty inwestycyjne w tym kraju.

Przypisy i dane: 

1. Office de Change (ang. Moroccan Exchange Office) – jest jednostką administracji publicznej (podlega bezpośrednio pod marokoańskie Ministerstwo Finansów), która reguluje i kontroluje operacje walutowe oraz publikuje statystyki dotyczące handlu zagranicznego.
2. Statut et Missions | Office des Changes (oc.gov.ma)
3. Maroko - przewodnik po rynku (paih.gov.pl)
4. Foreign direct investment (FDI) in Morocco - Bank of Scotland (bankofscotlandtrade.co.uk)
5. Renault, Huawei and Boeing Among Firms Bridging the China-West Divide in Morocco - Bloomberg
6. Morocco: foreign direct investment by leading country | Statista
7. China shifts to capital exports | fDi Intelligence – Your source for foreign direct investment information - fDiIntelligence.com
8. Morocco Among Top African Destinations for Chinese Investment (moroccoworldnews.com)
9. Supply Chain Latest: Morocco Hones Strategy as a Trade Hub - Bloomberg
10. The rise of nearshoring FDI close to Europe | fDi Intelligence – Your source for foreign direct investment information - fDiIntelligence.com
11. Największy polski inwestor w Afryce. Andrzej Grabowski i Jerzy Borucki chcą budować w Maroku „drugi Polmlek” - Biznes - Forbes.pl