Jak ocenić efektywność instytucji finansowych w zarządzaniu aktywami?

Wszystkie środki gromadzone przez uczestników Pracowniczych Planów Kapitałowych są inwestowane w fundusze zdefiniowanej daty. Od tego, w jaki sposób dana instytucja finansowa będzie zarządzać w ramach przyjętej polityki inwestycyjnej, zależą więc wyniki, jakie osiągną uczestnicy programu. Dlatego tak często padają pytania o to, jak dokonać oceny efektywności funduszy. W tym artykule postaramy się wyjaśnić wątpliwości, a także podzielić się wskazówkami na temat zasad porównywania efektywności.

Wybierając produkty inwestycyjne, zastanawiamy się, jakie stopy zwrotu pozwolą nam osiągnąć. Zadajemy sobie pytania o to, jaką klasę aktywów wybrać, często obawiając się o słuszność podętych decyzji.

W PPK uczestnik nie musi martwić się o to, jaką strategię inwestycyjną wybrać, gdyż ogólne zasady polityki inwestycyjnej poszczególnych subfunduszy zdefiniowanej daty zostały określone w ustawie o PPK, a uczestnik jest przypisany do danej strategii w zależności od swojego wieku. Zarządzaniem poszczególnym strategiami (subfunduszami) zajmuje się instytucja finansowa wybrana przez pracodawcę i to od niej zależy w jaki sposób będzie realizowana strategia inwestycyjna, a tym samym jakie będą wyniki finansowe.

Z perspektywy zatrudniającego oznacza to, że jeszcze przed wyborem instytucji finansowej, której powierzy zarządzanie PPK, powinien przeanalizować dostępne oferty, zwracając szczególną uwagę na to, jakie wyniki osiągnęły w przeszłości poszczególne instytucje. Zwłaszcza że zgodnie z ustawą o PPK, jednym z kluczowych kryteriów, jakim powinien się kierować, dokonując wyboru, jest właśnie efektywność instytucji finansowej w zarządzaniu aktywami.

Ocena efektywności w zarządzaniu aktywami poszczególnych instytucji finansowych może być dokonana na podstawie porównania wyników zarządzania osiągniętych w przeszłości przez fundusze inwestycyjne inwestujące w podstawowe klasy aktywów, czyli np. akcje i obligacje. Przez wynik zarządzania najczęściej rozumie się osiągniętą stopę zwrotu, jednakże dodatkowo można stosować jeszcze inne wskaźniki ilościowe takie jak np. Tracking Error czy Information Ratio.

Niezależnie od tego jakie wskaźniki zostaną zastosowane do oceny efektywności zarządzania, należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach zawartych miedzy innymi w międzynarodowych standardach Global Investment Performance Standards (GIPS®) opracowanych przez CFA Institute. Oto one:

1. Zawsze porównuj te same klasy aktywów

Porównywanie osiąganych wyników należy zawsze przeprowadzać w odniesieniu do funduszy inwestycyjnych tego samego rodzaju (o zbliżonej polityce inwestycyjnej), np. fundusze akcyjne porównujemy z akcyjnymi, a fundusze obligacyjne z obligacyjnymi. Należy jednakże pamiętać, że wyznacznikiem profilu inwestycyjnego danego funduszu jest nie tylko główna klasa aktywów, w którą inwestuje, lecz także jego benchmark, którego dotyczy kolejna zasada.

2. Sprawdź benchmark

Po co sprawdzać benchmark funduszu? Odpowiedzią niech będzie ciekawostka językowa. Angielskie określenie „bench mark” to inaczej reper, czyli punkt o znanej wysokości nad poziomem morza. Znak ten stanowi punkt odniesienia dla pomiarów geodezyjnych. Przez analogię termin wszedł do powszechnego użycia w terminologii finansowej. W finansach benchmark oznacza wskaźnik, który w najlepszy sposób odzwierciedla politykę inwestycyjną oraz ryzyko danego funduszu. Benchmarki są zwykle skonstruowane w oparciu o powszechnie dostępne indeksy np. indeksy giełdowe, indeksy obligacji etc. Benchmark funduszu jest zdefiniowany w prospekcie informacyjnym danego funduszu.

Jeżeli stopa zwrotu osiągana przez fundusz jest wyższa od stopy zwrotu z benchmarku, który został dla niego zdefiniowany, wówczas przyjmuje się, że fundusz jest zarządzany w sposób efektywny. Zatem benchmark stanowi pewien punkt odniesienia, do którego porównuje się stopę zwrotu osiąganą przez fundusz.

W przypadku gdy porównujemy wyniki zarządzania dla różnych funduszy, należy porównywać tylko te, o zbliżonych benchmarkach. Dlatego nie powinno się porównywać np. funduszy akcji polskich z funduszami akcji zagranicznych, ponieważ dla tych pierwszych benchmarkiem będzie np. indeks WIG20, a dla drugich np. indeks S&P 500.

Co więcej, warto sprawdzić, czy porównywane fundusze osiągają wyniki powyżej swoich benchmarków, a do dalszej analizy wybrać tylko te, które osiągnęły wyniki powyżej swoich benchmarków.

3. Jasno określ horyzont czasowy

Ponieważ horyzont oszczędzania w PPK zakłada inwestycje długoterminowe, dokonując porównania, należy wziąć pod uwagę co najmniej okresy 5 letnie, a niektóre rekomendacje wskazują nawet, że okres porównawczy powinien wynosić co najmniej 10 lat. Mówiąc o okresach inwestycyjnych, warto wspomnieć też o tym, że porównania powinny obejmować pełne lata kalendarzowe.

Dodatkowo należy sprawdzić, czy w analizowanym okresie porównawczym zmianie ulegały benchmarki poszczególnych funduszy. Może się bowiem okazać, że któryś fundusz znacząco zmienił w tym czasie benchmark, a tym samym politykę inwestycyjną. W takim przypadku taki fundusz nie powinien być brany pod uwagę do porównań.

4. Nie stosuj teoretycznych stóp zwrotu

Czasami można spotkać się z podejściem, że skoro mamy do dyspozycji stopy zwrotu z funduszy akcyjnych oraz z funduszy obligacyjnych, to do porównań możemy zastosować stopę zwrotu wyliczoną na bazie rzeczywistych stóp zwrotu i porównywać np. stopę zwrotu, która składa się z 30% stopy zwrotu z funduszu akcyjnego i 70% stopy zwrotu z funduszu obligacyjnego. Takie podejście jest nieprawidłowe, gdyż w rzeczywistych warunkach fundusz składający się z akcji i obligacji, nawet w takich samych proporcjach, najprawdopodobniej osiągnąłby inną stopę zwrotu niż teoretyczna wyliczona na podstawie funduszy akcyjnych i obligacyjnych.

5. Pamiętaj, że gwarancja zysku nie istnieje

Na koniec przypominamy o jeszcze jednej, bardzo ważnej zasadzie, która mówi, że wyniki uzyskane w przeszłości nie mogą być gwarancją tego, że zostaną utrzymane w przyszłości. Dlatego ocena efektywności instytucji finansowych powinna być traktowana jako jedna z wskazówek, a nie jedyne kryterium wyboru.

W kontekście PPK ustawa (art. 7 ust 3) stanowi, że pierwszym elementem, który powinien być brany pod uwagę, są proponowane przez instytucje finansowe warunki zarządzania środkami gromadzonymi w PPK. Oznacza to, że wyboru należy dokonywać w najlepszym interesie uczestników właśnie w kontekście jakości oferty oraz warunków zarządzania a w szczególności wartości opłat ponoszonych przez uczestników PPK.

Jak zastosować powyższe zasady w ocenie instytucji zarządzających PPK?

Choć na świecie fundusze zdefiniowanej daty są rozwiązaniem znanym od dawna, na polskim rynku jest to nowe rozwiązanie – zostały utworzone wraz z PPK i nie mają długiej historii inwestycyjnej. Tym niemniej możemy już porównać ich wyniki. Jest to o tyle interesujące, że w tym przypadku będziemy porównywać wyniki, mając pewność, że porównujemy subfundusze dokładnie tego samego typu.

Czasami można spotkać się z podejściem, że jeżeli fundusze zdefiniowanej daty inwestują zarówno w akcje jak też w obligacje to w celu określenia efektywności zarządzania podobnymi funduszami można wziąć do porównania fundusze mieszane, które również inwestują w powyższe klasy aktywów. Jeżeli jednak porównujemy fundusze mieszane, należy mieć na uwadze, by proporcje instrumentów dłużnych i udziałowych w porównywanych funduszach były podobne. Błędem będzie zestawienie funduszu, posiadający benchmark skonstruowany jako 50% WIG20 + 50% Indeks Obligacji Skarbowych z funduszem, dla którego benchmark wynosi 30% WIG20 + 70% Indeks Obligacji Skarbowych.

Niestety funkcjonujące od wielu lat fundusze mieszane nie posiadają zbliżonego profilu inwestycyjnego do funduszy zdefiniowanej daty funkcjonujących w ramach PPK gdyż udział akcji i obligacji w tych funduszach jest stały (i inny) gdy tym czasem w funduszach zdefiniowanej daty funkcjonujących w ramach PPK udział ten zmienia się wraz z wiekiem uczestników co jest fundamentalną cechą tych funduszy.

Poniżej przedstawimy tabelę zawierająca stopy zwrotu z subfunduszy zdefiniowanej daty za okres od 31 grudnia 2019 do 31 października 2020 roku. Tabela została sporządzona na podstawie danych opublikowanych przez portal Analizy Online (www.analizy.pl).

Jeśli przyjrzymy się wynikom wypracowanym przez poszczególne instytucje finansowe od początku roku, zauważymy, że subfundusze PFR PPK SFIO plasują się zdecydowanie powyżej średniej dla danej grupy funduszy (subfunduszy) zdefiniowanej daty.

Analizując powyższe wyniki, musimy jednak mieć na uwadze, że na dzień dzisiejszy okres porównawczy dla tych funduszy jest stosunkowo krótki, co jest o tyle istotne że w przypadku funduszy zdefiniowanej daty horyzont inwestycyjny jest zdecydowanie dłuży i wynosi od kilku do kilkudziesięciu lat w zależności od subfunduszu.

Choć ocena efektywności zarządzania może wydawać się skomplikowana, mamy nadzieję, że nasze wskazówki będą pomocne i pozwolą dokonać obiektywnej analizy. W razie dodatkowych pytań, zapraszam do kontaktu z zespołem PFR TFI.

Artykuł ukazał się również na portalu AleBank.pl